کارسينوما يا سارکوما؟
سرطان ( Neoplasm ) تغييري در روند رشد و تکثير طبيعي سلولهاي بدن است. اين تغييرات مي‌تواند در هريک از بافتها و اعضاي بدن رخ دهد. سرطانها بسته به بافت منشا، به انواعي تقسيم‌بندي مي‌شوند:
- کارسينوما ( Carcinoma ): سرطان سلولهاي با منشا اپيتليال است. کارسينوما شايعترين نوع سرطانهاي بزرگسالان را تشکيل مي‌دهد و تقريبا در تمام بافتهاي بدن امکان بروز آن وجود دارد.
- سارکوما ( Sarcoma ): به تومورهاي بدخيم با منشا مزودرم يا بافت همبندي گفته مي‌شود. اين تومورها در هرجايي از بدن که بافت همبندي يا بقاياي مزودرم جنيني وجود داشته باشد امکان تظاهر دارند. يکي از وجوه عمده افتراق در سارکوما نسبت به کارسينوما، عدم تمايل اين گروه به متاستاز از طريق لنف است.
- لنفوما و لوکميا ( Lymphoma & Leukemia ): سرطانهاي با منشا بافت خونساز. اين سرطانها تمايل به درگيري بافتهاي مختلف بدن خصوصا اعضاي لنفاوي را دارند.
- ژرم‌سل ها ( Germ Cell Tumor ): تومور سلولهاي زايگر است و عموما در کودکان ديده مي‌شود.
- بلاستوما ( Blastoma ): سرطان سلولهاي نابالغ است که در محلهاي مختلف بدن امکان تظاهر دارد و در کودکان شايعتر است.
هر يک از انواع پاتولوژي فوق در تقريبا تمام اعضاي بدن امکان تظاهر دارد. بررسي پاتولوژي بر روي نمونه ارسال شده مي‌تواند نوع سرطان و روند درمان را مشخص کند. بنابراين با دانستن محل تومور به تنهايي نمي‌توان در مورد کارسينوما يا سارکوما بودن آن قضاوت کرد.
درجه ( Grade ) تومور
يکي ديگر از خصوصيات پاتولوژي سرطان که در تعيين روند درمان موثر است، درجه ( Grade ) تومور است که توسط متخصص پاتولوژي و با رويت نمونه هاي بيوپسي در زير ميکروسکوپ ميسر مي‌شود. سير تبديل سلول طبيعي به سلول کاملا بدخيم از مراحلي مي‌گذرد که با رويت سلولهاي بدخيم در زير ميکروسکوپ و بررسي خصوصيات ريزبيني آنها مي‌توان ميزان پيشرفتگي روند به سمت بدخيمي را مشخص کرد. در واقع مي‌توان طيفي را تصوير کرد که در يک طرف آن سلولهاي طبيعي و در سمت مقابل اين طيف سلولهاي با درجه بالاي بدخيمي قرار دارد و سلولهاي پيش‌بدخيم و سلولهاي بدخيم با تهاجم کمتر ( درجه 1 ) و متوسط ( درجه 2 ) و درجه بالا ( درجه 3 ) در بين دو سر اين طيف قرار مي‌گيرند.
مرحله ( Stage ) بيماري
سلولهاي سرطاني بسته به نوع و محل ابتلا، تمايل به گسترش به بافتها و ارگانهاي اطراف ( تهاجم=invasion ) و نيز تمايل به مهاجرت به محلهاي دوردست در بدن ( متاستاز=metastasis ) از طريق جريان خون يا لنف يا روشهاي ديگر دارند. تهاجم به اطراف و متاستاز در هر زماني از روند بيماري مي‌تواند رخ دهد؛ هرچند احتمال بروز آنها در مراحل پيشرفته‌تر و تومورهاي بزرگتر، بالاتر است. پيش از برنامه‌ريزي روند درمان لازم است از ميزان تهاجم به اطراف و متاستاز دوردست اطلاعات کاملي در دست باشد.
بررسيهايي که با هدف بررسي اندازه بافت اوليه مبتلا، ميزان تهاجم به اطراف و درگيري غدد لنفاوي، و نيز متاستاز به ارگانهاي دوردست انجام مي‌شود مرحله‌بندي ( staging workup ) گفته مي‌شود. در گذشته براي مرحله بندي سرطان در دانشگاه‌هاي مختلف از سيستمهاي متفاوتي استفاده مي‌شد که اين امر در يکنواختي درمان و گزارش‌دهي روند درمان در سراسر دنيا مشکلاتي ايجاد مي‌کرد؛ لذا روند يکنواختي توسط AJCC پيشنهاد و مورد پذيرش جهاني قرار گرفت که در حال حاضر از اين سيستم استفاده مي‌شود:
سيستم مرحله‌بندي TNM که در آن سه فاکتور عمده در تعيين مرحله بيماري شامل T ( اندازه تومور اوليه = Tumor size )، و N ( ميزان درگيري غدد لنفاوي مربوطه = Node ) و M ( متاستاز = Metastasis ) هستند. به هر يک از اين سه فاکتور پس از يررسي دقيق با تصويربرداري يا معاينه يا جراحي و اندوسکوپي عددي نسبت داده مي‌شود ( مثلا T3N2M0 ). آنچه در بسياري از موارد به بيمار يا اطرافيان اعلام مي‌شود، مرحله بيماري است ( مثلا مرحله 3 بيماري ) که از جداولي که اين سه فاکتور در آن قرار گرفته اند استخراج مي‌شود. در زير مثالي از جدول stage grouping سرطان پانکراس که بازنگري 2010 آن است آورده شده است. هر سرطاني سيستم TNM مخصوص به خود دارد.
لينک مطالب مرتبط:
انکولوژي ( سرطان شناسي ) چيست؟
شيمي درماني
عوارض درمانهاي انکولوژي و کنترل آنها
توصيه‌هاي عمومي حين درمان سرطان
درمانهاي مکمل و جايگزين سرطان
متخصص و مرکز درمان سرطان در مشهد
شيمي‌درماني و راديوتراپي، تفکيک يا ادغام؟