تعذيه نقش مهمي در درمان سرطان دارد. مصرف غذاي مناسب و صحيح قبل و در حين و بعد از درمان، سبب احساس راحتي وافزايش نيرو شده و تحمل درمان را آسان تر، عوارض را کمتر، ترميم عوارض را سريعتر و اثر دارو ها را بيشتر مي کند.
متخصصين تغذيه آگاه به مسايل بيماران مبتلا به سرطان بهترين افرادي هستند که با آنها ميتوانيد مشاوره کنيد. مطالب اين مقاله در حقيقت کمکي به فهم مفاهيمي است که متخصص تغذيه مي تواند شما را راهنمايي کند. در هر حال مشورت با افرادغير متخصص و بخصوص افرادي که با توصيه هاي غير علمي سبب بروز عوارض مي شوند هميشه خطرناک است.
متاسفانه اکثر خويشان و دوستان توصيه هايي به بيمار دارند که اگر با مشاوره فرد متخصص نباشد حتي سبب عوارض براي بيمار مي گردد. اين امر غالبا ناشي از شناخت نادرست سه مرحله متفاوت ( پيشگيري، درمان و ترميم ) است: مشاوره تغذيه در افراد سالم جهت پيشگيري از ابتلا به سرطان، در افراد مبتلا به سرطان براي مقابله با عوارض سرطان، و درافرادي که درمان سرطان به انتها رسيده براي ترميم عوارض ناشي از سرطان و شيمي درماني است
مايعات:
مقادير زيادي مايعات مصرف کنيد بخصوص در روزهايي که ميل به خوردن غذا نداريد. آب براي عملکرد مناسب بدن ضروري است، لذا مقادير کافي آب در هنگامي که تشنه مي شويد مصرف کنيد. براي افراد بالغ غالبا روزانه حداقل 8 ليوان آب لازم است. بهتر است در طول روز يک بطري آب با خود داشته باشيد تا به مصرف آب عادت کنيد.
غذاهاي سرخ کردني:
هرچند بهتر است در افراد سالم مصرف اين گونه غذا ها به دليل وجود چربي و کالري بالا و ايجاد بعضي از سموم در اثر سرخ کردن غذا محدود شود ، ولي در افراد تحت درمان سرطان به دليل تغيير در حس مزه کردن غذا گاها مصرف غذاي با رنگ وبوي بهتر سبب اصلاح اختلال تغذيه در آنها مي گردد لذا مصرف غذا سرخ کرده ممنوعيت ندارد.
گوشت:
مصرف گوشت را نبايد محدود کرد. گوشت قرمز، گوشت ماهي و پرندگان هيچيک محدوديتي در دوره درمان يا پس از آن ندارند. روش پخت گوشت نيز در اين زمينه اهميتي ندارد. بهتر است گوشت با ادويه ها طعم دار شده باشد. در صورتي که بيمار امکان بلع گوشت ندارد، آب يا عرق گوشت ميتواند جايگزين مناسبي براي گوشت باشد. مصرف گوشت‌هايي که حالت چرخ کرده دارد در رستوران‌ها ( کباب کوبيده ) براي اين افراد توصيه نمي‌شود .اگر بيمار در چند روز اول بعد از شيمي درماني ميل به مصرف گوشت قرمز ندارد يا باعث تهوع وي ميشود، در سه روز اول از گوشت قرمز استفاده نكند و به جاي آن گوشت‌هاي سفيد را مصرف كنند.
ميوه و سبزيجات:
قانون کلي در استفاده از ميوه و سبزيجات عدم ممنوعيت است. نکته مهم در مورد مصرف ميوه ها و سبزيجات در دوران شيمي درماني، شستشو و گندزدايي مناسب و صحيح اين مواد غذايي است که اهميت آن در دوراني که گلبولهاي سفيد ( سطح ايمني بدن ) پايين است منجر به بروز عفونت نشوند. ميوه ها را مي توان به صورت کمپوتهاي خانگي نيزمصرف کرد تا هضم آنها آسانتر باشد.
لبنيات:
خيلي وقت‌ها مي‌بينيم که دوستداران شير و لبنيات در طي دوران شيمي‌درماني با مصرف حتي مقدار کمي از آن دچار اسهال و علائم گوارشي جدي مي‌شوند. علت آن ابتلا به وضعيت لاکتاز دفيشنسي ( يا همان عدم تحمل لاکتوز ) در نتيجه‌ي شيمي‌درماني است. بهتر است در اين دوران شير بدون لاکتوز ( که در سوپرمارکتها موجود است ) استفاده شود. البته فراموش نکنيد که در صورتي که فرد مرحله‌ي اسهال و استفراغ شديد بعد از شيمي‌درماني را گذرانده و در حال حاضر در وضعيت آرام به سر مي‌برد، ماست پرچرب و البته پاستوريزه ميتواند يک انتخاب پرکالري مناسب براي فرد باشد.
اضافه وزن در حين درمان:
گاها بعضي از بيماران نه تنها لاغر نمي شوند بلکه افزايش وزن هم پيدا ميکنند. اين مسئله بخصوص در هنگام درمان کانسر پستان، پروستات، وتخمدان شايعتر است. اين مهم نيست که رژيم غذايي خود را هنگام افزايش وزن تغيير بدهيد بلکه اين مهم است که اين افزايش وزن را به پزشک خود اطلاع دهيد زيرا گاها اين افزايش وزن بدليل تجمع مايعات در بدن بدليل داروهاي شيم درماني مي باشد به حالت " ادم " گويند. در اين حالت پزشک شما ممکن است نمک رژيم غذايي را کم کند و يا ممکن است پزشک شما داروي افزاينده ادرار ( ديورتيک ) دهند.
بيماران با کانسر پستان با ديگر بيماران کانسري تفاوت دارند. بيش از نيمي از آنها در ضمن درمان حتي افزايش وزن پيدا ميکند. لذا اکثراٌ توصيه در اين بيماران کاهش چربي و کالري رژيم غذايي، بعد از اتمام درمان کانسر مي باشد. افزايش وزن همچنين ميتواند به دليل افزايش اشتها و مصرف بيش از حد غذا و کالري باشد. در اين حالت براي جلوگيري از چاقي توصيه ميشود از ميوه، سبزيجات، و نان و حبوبات استفاده کنيد و چربي رژيم غذايي را محدود کنيد.
برخي توصيه هاي تغذيه اي:
-ورزش و فعاليت فيزکي منظم اشتها شما را تحريک مي کند. با پزشک خود در مورد نوع و ميزان فعاليت ورزشي مشورت کنيد.
- سعي نماييد از غذاهاي متنوع در وعده هاي متفاوت استفاده کنيد
- حتي الامکان خود بيمار غذا طبخ نکند ( آشپزي ميل به غذا را کم ميکند )
- غذاي خيلي داغ و خيلي سرد نباشد
- با ديگران غذا بخوريد
- هرگاه گرسنه شديد غذا بخوريد و مقيد به وعده هاي غذايي نباشيد
- ميان وعده هاي غذايي را جدي بگيريد و غذاي مناسب جهت اين ساعات در دسترس داشته باشيد
- محل غذا خوردن خود را عوض کنيد
- غذا را تزئين کنيد ( با مواد غذايي مغذي ديگر)
- در ظروف زيبا غذا بخوريد
- در صورت خشکي دهان از مقادير کم آب ( براي مرطوب شدن ) با هر لقمه استفاده کنيد
- در ضمن غذا خوردن و قبل از آن از مصرف مايعات زياد پرهيز کنيد
- غذا هاي جديد را امتحان کنيد
- غذا خوردن را به صورت تفريح در آوريد ( شايد اين وظيفه اطرافيان باشد )
- تا حد امکان سعي کنيد از خوردن غذا لذت ببريد
- اگر نتوانيد با لذت بخوريد ديگر بايد غذا را به عنوان قسمتي از درمان تلقي کنيد و به الاجبار بخوريد !
-اگر مي توانيد در قبل از خواب و هنگام رفتن به تختخواب چيزي بخوريد. اين غذا روي اشتها شما در وعده بعدي غذا تاثيري ندارد.
-غذا هاي سرد و نرم مانند ماست يا مخلوط هاي متنوع با شير ( شير موز ...) را امتحان کنيد
قبل از جلسه شيمي درماني چه بخوريم؟
توصيه‌اي که به اين بيماران داريم اين است که از نشاسته‌هايي که دير هضم‌تر هستند استفاده کنند. بيماري که شيمي درماني ميکند ممکن است بعد از تزريق حال و اشتهاي خوبي براي غذا خوردن نداشته باشد، بنابرين بهتر است شب قبل و يا وعده قبلش از نشاسته‌هاي دير هضم استفاده کنند.
همانند ورزشکاران که قبل از هر بازي‌اي ماکاروني مي‌خورند ( زيرا دير هضم است ) در اينجا نيز ماکاروني بهترين وعده غذايي است که شب قبل از شيمي درماني به بيمار توصيه مي‌کنيم از آن استفاده کند. ساختار وعده غذايي‌اي که قبل از شيمي درماني استفاده ميکند بايد شبيه يک صبحانه کامل باشد: کربوهيدرات پيچيده داشته باشد و نيازي به رعايت رژيم خاصي در اين وعده نيست. نکته مهم اين است که معده در هنگام تزريق شيمي درماني کاملا پر يا خالي نباشد.