شيمي درماني چگونه بر روي دهان و دندان تأثير مي گذارد؟
شيمي درماني ، استفاده از داروهايي است که سلول هاي سرطاني را از بين مي برند، اما متأسفانه در اين فرآيند سلول هاي سالم از جمله سلول هاي موجود در دهان هم آسيب مي بينند. عوارض جانبي شامل مشکلاتي در ناحيه دندان و لثه ها ، مخاط و غدد بزاقي مي شود.

مهم است که به خاطر داشت که عوارض جانبي دهان مي توانند جدي و آزار دهنده باشند.

·  عوارض جانبي ممکن است دردناک باشند و خوردن، صحبت کردن و بلع را دچار مشکل کند.
·  امکان ابتلا به يک عفونت دهاني وجود دارد که مي تواند زماني که فرد تحت درمان سرطان قرار مي گيرد خطرآفرين باشد.
·  اگر عوارض وخيم باشند، پزشک ممکن است تصميم بگيرد که دوزهاي درماني را کاهش دهد يا حتي آن را متوقف کند.

شيمي درماني مي تواند چه مشکلاتي براي دهان و دندان به وجود آورد؟
بيماران ممکن است عوارض مختلفي را در نتيجه شيمي درماني تجربه کنند. اين مشکلات به نوع دارو و واکنش بدن به آنها بستگي دارد. در بسياري موارد اين عوارض در طول درمان و يا زمان کوتاهي پس از اتمام درمان براي بيمار پيش مي آيند.
·  درد لثه و دهان
·  خشکي دهان
·  سوزش، پوسته پوسته شدن يا تورم زبان
·  عفونت
·  تغيير در حس چشايي


چرا بايد به دندانپزشک مراجعه کرد؟
 اگر بيمار قبل از شروع شيمي درماني به دندانپزشک مراجعه کند، مي توان از بروز بسيار از مشکلات جلوگيري کرد. عوارض معمولاً به اين دليل رخ مي دهند که دهان و دندان بيمار قبل از شروع شيمي درماني سالم نيست.
دانستن اين نکته ضروري است که نمي توان مانع از بروز عوارض شد اما بايد به خاطر داشت که هر چه عوارض کمتر و خفيف تر باشند احتمال بيشتري وجود دارد که درمان مطابق برنامه و به صورت مطلوب پيش برود.

خيلي مهم است که دندانپزشک و پزشک معالج در مورد وضعيت بيمار با هم تعامل داشته باشند.

چنانچه امکان داشته باشد بيمار ترجيحاً يک ماه قبل از شروع شيمي درماني به دندانپزشک مراجعه کند. اگر بيمار شيمي درماني را قبلاً شروع کرده و به دندانپزشک مراجعه نکرده است بايد هر چه زودتر نزد او برود.

دندانپزشک و متخصص بهداشت دهان و دندان چه کاري انجام مي دهند؟
·  بررسي و پاکسازي دندان ها.
·  گرفتن عکس هاي راديوگرافي
·  حل و درمان مشکلات دهان و دندان
·  آموزش به بيمار درباره نحوه مراقبت از دندان ها و دهان براي جلوگيري از عوارض جانبي.

بيمار براي حفظ سلامت دهان و دندان خود چه کاري مي تواند انجام دهد؟
اولين قدم قبل از شروع درمان سرطان، مراجعه به يک دندانپزشک است. زماني که درمان شروع مي شود حتماً بايد هر روز وضعيت دهان خود را براي مشاهده هر چه سريع تر زخم ها و ساير تغييرات احتمالي چک کند. اين نکات مي توانند از درد هاي ناحيه دهان پيشگيري و درمان کنند:


حفظ رطوبت دهان:
·  نوشيدن مقدار زيادي آب
·  مکيدن چيپس هاي يخي
·  مصرف آدامس يا آبنبات هاي بدون قند
·  استفاده از جايگزين يا محرک هاي ترشح بزاقي(در صورت تشخيص و تجويز پزشک) براي کمک به حفظ رطوبت دهان

پاک کردن دهان، زبان و دندان ها
·  مسواک کردن دندان ها، لثه و زبان با يک مسواک بسيار نرم بعد از هر غذا و قبل از خواب. اگر مسواک زدن باعث درد مي شود ، بايد آن را زير آب گرم نرم کرد.
·  استفاده از خميردندان حاوي فلورايد
·  عدم استفاده از دهانشويه هاي حاوي الکل.
·  نخ کشيدن دندان. اگر قسمتي از لثه خون آمد ، بقيه قسمت ها را نخ دندان بکشد و قسمتي که حساس شده است را رها کند.
·  شستشوي روزان? دهان با محلول حاوي ¼ قاشق چاي خوري نمک و يک قاشق چاي خوري جوش شيرين در  يک ليوان بزرگ آب گرم و بلافاصله بعد از آن شستشوي دهان با آب (اين کار بايد روزي چند بار انجام شود)
·  دندان مصنوعي که به خوبي سرجاي خود قرار نمي گيرد مي تواند مشکل ساز شود. بايد در اين مورد با پزشک معالج يا دندانپزشک صحبت کرد.

اگر دهان بيمار زخمي و حساس است بايد مراقب آنچه که مي خورد و مي آشامد باشد:
·  انتخاب غذاهايي که جويدن و بلعيدنشان آسان است و براي بدن مفيد هستند.
·  خوردن لقمه هاي کوچک غذا ، به خوبي و آرام جويدن آن و جرعه جرعه وشيدن مايعات همراه غذا.
·  خوردن غذاهاي نرم و مرطوب مثل غلات پخته، پوره سيب زميني و تخم مرغ(خصوصاً به صورت نيمرو)
·  در صورت ناراحتي در جويدن يا بلع غذا مي توان آن را با آب گوشت، سس ها، ماست يا ديگر مايعات نرم کرد.

در صورت درد و ناراحتي در ناحيه دهان بايد آن را با پزشک يا پرستار مطرح کرد.
·  پزشک در صورت صلاحديد دارو تجويز مي کند.

بايد از موارد زير دور بود:
·  غذاهايي که ممکن است بُرَنده باشند مثل چيپس (خصوصاً چيپس هاي تاکو) که ممکن است دهان را خراش دهند يا ببرند.
·  غذاهاي داغ، پر ادويه يا خيلي ترش مثل مرکبات و آب آنها که مي توانند بافتهاي درون دهان را تحريک کنند.
·  غذاهاي شيرين خصوصاً انواعي که با قندها شيرين شده اند مثل نوشابه و شکلات و آبنبات ، چون مي توانند باعث پوسيدگي دندان ها شوند.
·  خلال دندان، چون ممکن است به بافت دهان آسيب بزنند و آن را ببرند.
·  انواع دخانيات.
·  انواع نوشيدني هاي حاوي الکل.

آيا کودکان هم دچار ناراحتي در ناحيه دهان مي شوند؟
بسته به سن کودک، شيمي درماني باعث عوارض جانبي ديگري در کودکان مي شود. شايع ترين آن بروز مشکلاتي در دندان ها است. امکان دارد دندان هاي دائمي دير دربيايند و متفاوت از دندان هاي نرمال به نظر برسند. دندان ها ممکن است بيفتند. دندانپزشک، فک کودک را به منظور تشخيص هر گونه مشکل در رشد معاينه مي کند.
قبل از  شروع شيمي درماني، حتماً کودک بايد نزد دندانپزشک برده شود. دندانپزشک دهان و دندان کودک را به خوبي معاينه مي کند و دندان هاي لق، يا آنهايي که ممکن است در طول درمان لق شوند را مي کشد. والدين کودک بايد از دندانپزشک در مورد راه هايي که مي تواند به بهبود مراقبت از دهان کودک منجر شود، اطلاعات کسب کنند.

بايد به خاطر داشت که:
·  قبل از شروع درمان سرطان بايد به دندانپزشک مراجعه کرد.
·  مراقبت هاي لازم  و مناسب از دهان و دندان بايد انجام گيرد.
·  درباره عوارض درمان و مشکلات دهان بايد با پزشک معالج و دندانپزشک ارتباط مستمر داشت.

لينکهاي مرتبط:
توصيه‌هاي عمومي حين درمان سرطان
عوارض شيمي درماني و درمان آنها
تغذيه در بيمار تحت شيمي درماني
متخصص و مرکز درمان سرطان در مشهد
شيمي‌درماني و راديوتراپي، تفکيک يا ادغام؟